Modern Halı

MODERN HALI MODELLERİ

Modern halı, gelişen teknolojide büyüyen arzın bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. 16 yüzyılın başlarında zenginlerin hususi olarak ve dekoratifliğini tercih ettikleri için kullandıkları halı eşyası beğenildikçe ve zaman geçtikçe daha çok zorunlu bir ihtiyaç olarak karşımıza çıkmaya başlamıştır. Geleneksel halıya nazaran, manevi olarak bir değeri olmasada son zamanlar maddi olarakta halı dokumacılığı için zorlanılmaktadır.

Fabrika çıkışlı veyahut modern desenlere sahip olan modern halı modelleri, son yüzyılıda her evde kesin olarak kullanılan halı çeşitleridir. Genellikle evimizin her odasında ve Dekoratif Halı amaçlı kullanmak istediğimiz her yerde kullanılmasıyla halı türlerinin en son gözdeleridir.

Halıcılığın Teknik Gelişimi

Kalite Tekniği

Bir halının kaliteli olup olmadığını anlamak için ilk akla gelen, halının belli bir ölçü birimi içindeki düğüm sayısıdır. Halının enine ve boyuna 1 cm içerisindeki düğüm sayısı, o halının standardını ortaya koymaktadır. Bu norm içindeki düğüm sayısı arttıkça buna bağlı olarak halının kalitesi de yükselmektedir. Ancak halının mükemmel bir kaliteye haiz olmasını etkileyen düğüm sayısı haricinde diğer faktörler de vardır. Bunlar:

• Modern halı yapımında kullanılacak olan hammaddenin kalitesi,ipliklerin boyanacağı ürünün boya kalitesi
• Modern halı desenlerine baktığımızda motiflerin hatasız ve simetrik dokunması, desen yerleştirmedeki itinalık, motifler ve iplikler arası renk uyumu benzer biçimde ki faktörlerdir. Bunların haricinde,
• düğüm çeşitleri ve düğüm tercihleri aynı zamanda halının ipliğinin hav yüksekliğinde tıraş edilmesi de halının standardını etkileyen özelliklerdir.

Yıkanabilir Modern Halı Modelleri günümüzde genellikle dik tezgahlarda dokunmaktadır. Geçmişten gelen adetlere göre bağlılığın simgesi olarak halı dokuma konusunda eski geleneksel tarz bazı yörelerde korunmaya devam etmektedir. Bazı bölgelerimizde ise duvara dayalı gezici tezgahlarla da halı dokunmaktadır.

Halıda üç önemli iplik sistemi vardır. Bunlar; Çözgü, Atkı ve Düğüm ipidir. Anadolu sahasında dokunan halılarda 17. yüzyılın sonlarına doğru çözgülerde yün iplikler kullanılmıştır. Bu yüzyıldan sonra pamuk ipliği kullanılmıştır.

Atkılarda ise sürekli olarak yün iplikler kullanılmıştır. Bugünde bu system ile halı dokuma işlemi hala devam ettirilmektedir. İpekten yapılar halılarda ise, atkılar ve çözgülerde iplik olarak ipek kullanılmaktadır.

Halıda Boyama İşlemi

Boyama tekniğinin inceliği ve nakış işinin narinliği halının değerini artıran mühim bir faktördür. Son yüzyıldan önce halıda asla kimyasal boya kullanılmamıştır.

Bundan altmış sene öncesine kadar muhtelif bölgelerimizde yetişen bitkilerden doğal boyalar elde edilir ve halı ipleri bu boyalarla boyanırdı. Bu iş için Ankara, Yozgat ve Aydın sahalarında cihri ağaçları yetiştirildi. Bunlardan altın sarısı renkler elde edilirdi. Bunun yanında kuru ceviz kabuğu, soğan kabuğu, sarı ot kökü, ekliz otu kökü, soyulmuş nar kabuğu gibi bitkilerden boya elde edilirdi.

Bu eski yöntemler ile elde edilen boyalarla boyanan iplerle dokunan halıların yüzlerce yıl solmadan kaldığına şahit oluyoruz. Ayrıca bu bitkisel boyalar yüzyıllar geçtikçe halıya daha güzel görünüm ve parlaklık da vermektedir. Fakat günümüzde ne bu bitkiler elde edilmekte ne de bu boyama yöntemleri kullanılmaktadır.

Zamanla halı işi kârlı bir iş durumuna gelmiş, daha kısa müddette daha çok ipin boyanması laf konusu olmuştur. Bu iş için kimyasal boyalar kullanılmaya başlanmıştır. Kimyasal boyaların kullanımıyla birlikte nebat boyacılığı da bir daha dirilmemek üzere tarihe gömülmüştür. Önceleri halıcılıkta alizarin boyaları kullanılmıştır.

Bu boyalar nispeten dayanıklı boyalardı. Fakat bunun yerini şimdi anilin boyaları almıştır. Bu boyalar yardımıyla halıcılık sanatı da çöküntüye uğramıştır. Bazı ülkeler halıcılıkta anilin boyalarının kullanılmasını yasaklamışlardır. Bunu uygulayan ülkelerin başında İran gelmektedir. Kalite test esnasında bu tür boyaların halıda kullanıldığı görülürse, halının satışı yasaklanıp, uygunluk belgesi verilmemektedir.

Düğüm iplerine sahip olan geleneksel bitkisel halıların ipliklerinin bitkisel boyalar ile boyanmış olması antika türlü halıların en belirgin özelliğidir. Bitkilerden saf yöntemler ile elde edilen boyaların Anadolu’da halıcılığın gelişmesinde kullanıldığndan bir sır gibi saklı olduğu araştırmalarımız esnasında görülmüştür. Eski zamanlardan gelen bu geleneğin babadan oğula geçen bu deneyim bugün yok denecek kadar azalmıştır.

Çeşitli bitkilerden belli terkiplerle öyle oyalar yapılmaktadır ki, bu boyalar Türkmenlerin, Yörüklerin, köylülerin kafalarında, düşüncelerinde gizli saklı bir sır gibi yaşamaktadır. Bu tür bitkilerin yerleştirilmesi için ve kök boya elde edilmesi için gerekli teşvik önlemleri alındığı taktirde, halıcılığımız ekonomi için oldukca daha büyük katma değer yaratacak düzeye gelecektir.